www.niepieklo.fora.pl

edenraj

Opis herbu

1. Dziewczyna w czerwonej (lub srebrnej) sukni, z rękoma uniesionymi, dosiadająca czarnego niedźwiedzia kroczącego w polu złotym (błękitnym lub czerwonym). Czasem występuje w wersji niepełnej (bez panny).
2. Powinna być panna rozczesana, w koronie na głowie, ręce obie do góry rozszerzone i trochę podniesione mająca, w sukni, tylko po ramiona gołe ręce, siedząca na niedźwiedziu czarnym, w lewą tarczy bieżącym, prawa noga przednia jak do biegu podniesiona u niego, w polu żółtym. W hełmie nad koroną między dwiema jelenimi rogami pół niedźwiedzia większe, obróconego w lewą tarczy, jakby siedzącego, nogę przednią spuścił, w prawej różą trzyma. (Kasper Niesiecki, Herbarz, VIII, 97)

Najwcześniejsze wzmianki

Herb w Polsce występujący przed 1109 rokiem. Pierwotnie pochodzący z Lotaryngii, gdzie występuje od 1003. Wedle legendy herb przywędrował tamże z Anglii za sprawą potomków króla Kanuta Wielkiego. Ród Rawitów przybył do Polski prawdopodobnie z Czech w XII wieku, a nazwę herbu z niedźwiedziem wymyślono łącząc ze sobą dwa słowa - czeską nazwę tego rodu - Wrszowcy (łac. Vrsines=Ursines) z nazwą niedźwiedzia (łac. Ursus). Do niedźwiedzia w tarczy herbowej autor XVI-wiecznego herbarza – Bartosz Paprocki dodał odpowiednią legendę. Herb w wyniku unii horodelskiej w 1413 przeniesiony na Litwę.

Pierwszym znanym Rawitą był Goworek. Wdowa po nim wpisana została do klasztoru lubińskiego ok. 1140 roku. W 1144 roku na pogrzebie księżnej Salomei obecny był Męcina z Rawitów. W 1195 roku komes Goworek dowodził rycerstwem sandomierskim w bitwie nad Mozgawą (największa i bratobójcza bitwa w okresie rozbicia dzielnicowego). Synowie Grota - potomka Goworka - Sięgniew i Warsz byli protoplastami dwóch podstawowych linii Rawiczan: Grotowiców i Warszowiców. Warszowice ulokowali się między innymi na Mazowszu. Pierwszy znany wizerunek herbu Rawicz w Polsce pojawił się na pieczęci wojewody Prędoty syna Warsza na przywileju Władysława Łokietka dla biskupstwa krakowskiego w roku 1306. Ale wiemy też, że tę samą pieczęć użył sam Warsz w 1279 roku na dokumencie Bolesława Wstydliwego. Ród Rawitów używał zawołania „Rawa”. Pierwszy znany zapis zawołania pochodzi z 1413 roku i dotyczy Goworka z Beszna „de clenodio Rawa”. Rawici wyróżniali się spośród innych rodów używając kilku charakterystycznych imion: Goworek, Grot, Prandota, Warsz. Od imienia Warsz (a nie od legendarnego rybaka Warsa) wzięła nazwę dzisiejsza stolica Polski. Nie zachował się dokument lokacyjny Warszawy, można jednak sądzić, że miasto powstało na przełomie XIII i XIV w., kiedy uformowała się Stara Warszawa. Wiadomo jednak, że Warszawę założono na prawie chełmińskim, a zasadźcami byli prawdopodobnie Niemcy, majętni kupcy z Torunia. Nadana przez nich nazwa (pierwotnie Warszowa lub Warszewa) pochodzi od rycerza z rodu Rawów (Rawiczów) imieniem Warsz, do którego należała wieś z XII lub XIII w., leżąca w obrębie dzisiejszego Mariensztatu. Badacz dziejów Rawiczów, J. Wroniszewski, w poświęconej im monografii napisał: W 1381 r. Goworek Kurzeski, cześnik rawski i sochaczewski, za zgodą żony Katarzyny oraz synów Goworka i Bartłomieja, sprzedał za 115 kop groszy wieś Solec mieszczaninowi warszawskiemu Piotrowi. Przy dokumencie wystawionym wtedy przez Goworka znajduje się jego pieczęć z herbem Rawa. (...) Solec będący przedmiotem powyższej transakcji to pierwotnie wieś parafialna Warszawy. Fakt posiadania przez Rawiczów Solca, obok nazwy Warszawa pochodzącej od imienia Warsz, wskazuje że również te druga miejscowość należała do omawianego rodu.

Zobacz też herbarz Szymona Okolskiego "Orbis Polonus" (1641-1645), T.2., 581-602.

Legenda
Pamatka Vrsovcu (Vraclav, Czechy)
Pamatka Vrsovcu (Vraclav, Czechy)

Rawa (...) wywodzący się z plemienia czeskiego, gdzie nazywani są Wrszowcami; z powodu zbrodni wiarołomstwa wytraceni z całym ich rodem przez książąt Czech, z wyjątkiem niewielu, którzy uszedłszy do Polski rozrośli się w znakomitą rodzinę. Mężowie surowi, nieustraszeni i okrutni, niektórzy również skłonni do rozlewu krwi, gardzący niebezpieczeństwami. /Jan Długosz, Insignia, 18/

Wawrzyniec Lorek, Bożej nazwany, z familii Rawitów, od Bretysława książęcia czeskiego urażony, że całą jego familią z państw swoich rugował, zabił go, na którego miejsce Borzywoj brat jego rządy czeskie objął, Bożejowi i Mutynie, bratu jego rodzonemu, darowawszy zabójstwo, do łask przywrócił (...), atoli Światopełk książę czeski w roku 1108 Mutynę i z synami dwiema jego, Bożejem i Boraszkiem, także Unisława i Domisława, wszystko to Rawiczanie byli, pozabijać kazał, czym przerażeni drudzy tegoż domu familianci do Polski się wynieśli; przyjął ich mile Bolesław III Krzywousty król Polski i w dobra ich w rawskim województwie opatrzył, gdzie wiele zamków i miast pofundowali i familią swoją w tym kraju rozplenili. (Kasper Niesiecki, Herbarz, VIII, 98-99)

Wszystkie nazwiska

Amszyński, Bagocki, Bakałarowicz, Bandrowski, Bar, Baranowski, Barański, Bąkowski, Bełdowski, Bełzowski, Białonowicz, Biedrzychowski, Biedrzycki, Bielski, Bienieski, Binkbink, Biodra, Biskupski, Bliskowski, Błeszyński, Bocheński, Bogdański, Boguski, Boguskowski, Borowski, Borszczowski, Borychowski, Boryczewski, Borysowski, Boryszewski, Borzewicki, Borzyszewski, Bożewicki, Brabantski, Brośniowski, Bukowski, Bułajewski,Celejewski, Celejowski, Celgowski, Celigowski, Cemechowski, Chobrzański, Chobrzyński, Chociewski, Chodyński, Chodzyński, Chrobrzański, Chrobrzeński, Chroślicki, Cibowicz, Ciecierski, Cielgowski, Cieszycki, Ciszycki, Czekierski, Czekierstki, Czernski, Czerski, Czuryłło, Czysta, Ćwikła, Ćwilichowski, Dalmat, Dąbrowski, Dembiński, Depolt, Depult, Deręgowski, Dergon, Dergoński, Derhun, Derkon, Derkoński, Dębiński, Dobraniecki, Dobroniewski, Dobrzeniecki, Domaniewski, Dorostajski, Drzewicki, Drzewiecki, Duchnowski, Dziczkowski, Dziekoński, Dziewulski, Dzieżkowski, Fagel, Fajgel, Faygiel, Filipecki, Filipicki, Fribes, Gadecki, Gadzicki, Gajecki, Galimski, Galiński, Gano(Gan), Ganolipski, Gawiński, Gaworski, Gawroński, Gądecki, Giedowg, Gieszkowski, Głąbkowski, Gniewosz, Godzicki, Gołyński, Gowarczewski, Goworek, Gozdziejowski, Górski, Grabkowski, Grądzki, Grodzki, Grot, Grotowski, Gudkowski, Guszkiewicz, Gut, Gutkowski, Hałuziński, Hołuziński, Homicki, Hrudziewicz, Hudo, Jackowski, Jakubowicz, Jarewski, Jarocki , Jaroszyn, Jarowski, Jasieński, Jasiewicz, Jasilkowski, Jasiński, Jastkowski, Jaszczurowski, Jawojsz, Jawosz, Jawrysz, Jerome, Jeziorkowski, Kalnicki, Kamieński, Kamiński, Karpowicz, Karwowski, Kasprowicz, Kazimierski, Kazimirski, Kiemlicki, Kiemlicz, Kieniewicz, Klimczycki, Kliszowski, Kłoczewski, Kłoczowski, Kłopocki, Kochan, Komorowski, Koniński, Korniłłowicz, Korniłowicz, Kosacki, Kosecki, Kosibski, Kosiecki, Kosiński, Kossacki, Kossecki, Kostro, Kostryc, Koziełkowski, Koziołkowski, Krajoszewski, Krasnowski, Krasowski, Krassowski, Kraszczyński, Kraśnicki, Kruczyński, Krukowski, Krzewski, Krzowski, Krzyczykowski, Krzyszczykowski, Kubeł, Kujawski, Kurosz, Lang, Lasota, Lasotawicz, Lassota, Leniek, Linowski, Lipicki, Lipiński, Łakocki, Łąkocki, Łętowski, Łubkowski, Łubnicki, Łupnicki, Mager, Magier, Makocki, Małgiewski, Mąkocki, Mejnart, Mejsztowicz, Meleniewski, Melgiewski, Melin, Meysztowicz, Męcina, Męciński, Męczyna, Męczyński, Michowski, Miechowski, Miedzikowski, Miedzikowski, Miedzykowski, Mikulczewski, Mikulski, Mikułowski, Minigał, Mitrowski, Mnichowski, Modłkowski, Mońko, Mosiński, Moszyński, Mysłowski, Mystkowski, Nadarski, Nakutowicz, Nasuta, Nasuta, Naszuta, Niedziałkowski, Niemcewicz, Niepiekło, Niesielkowski, Niesułkowski, Nieszczewski, Nieśmiejan, Niszczewski, Noskowski, Nosowski, Nossowski, Nowomiejski, Nowomiescki, Nowomski, Nowowski, Nożewski, Nożowski, Nurzyński, Obelt, Okolski, Okólski z Okoła, Olendski, Olendzki, Oleński, Olęcki, Olędzki, Olęski, Olpiński, Olszewski, Olszowski, Ołdak, Ołdakowski, Oski, Osska, Ostasz, Ostrowski, Oszka, Otrembus, Owsianko, Owsiany, Owsianny, Ożarowski, Ożga, Pachniewski, Pankracki, Paroski, Patawin, Pawełecki, Pękoszewski, Piasecki, Plaskota, Płaskot, Płaskota, Płodziński, Podczaski, Podczaszyński, Poddębski, Poderski, Podkoński, Poraziński, Prandota, Prosiński, Prusieński, Prusiński, Pruszyński, Przyjemski, Przystałowicz, Pukiel, Pukinicki, Pukl, Rabcewicz, Raciborski, Raciborzyński, Radkowski, Radliński, Radomyski, Radziejowski, Radzymiński, Rafał, Rajkowski, Rakacewicz, Rakocy, Rapcewicz, Rawa, Rawicz, Raykowski, Rąblewski, Regulski, Reszczeński, Reszczyński, Rewecki, Rewucki, Reykowski, Rogoliński, Rojek, Rokicki, Rokotnicki, Rososki, Rudzieński, Rudziński, Rusiecki, Ruzdziński, Rybka, Ryczkowski, Rzepiński, Saczyński, Samborzecki, Sączyński, Sib, Siedlecki, Siestrzyński, Skawiński, Skinder, Skowieski, Skubicz, Skubisz, Skubysz, Słupecki, Smiarowski, Smorczewski, Snopek, Snopkowski, Sołomerecki, Sołomereski, Staczek, Staczko, Stanowski, Stocki, Stolnicki, Straszewski, Sulistrowski, Suliszewski, Sum, Swiniowski, Szabliński, Szabrański, Szachłacki, Szaciński, Szczerba, Szczerbanienko, Szczerbań, Szczerbowicz, Szczyciński, Szmurło, Szotarski, Szuliszewski, Szumowicz, Szydłowski, Śmiarowski, Świątnicki, Świerzbiński, Świniowski, Tadajewski, Tadajowski, Talewicz, Tąkiel, Tązowski, Tczyński, Trzciński, Twaróg, Ursyn-Kornułowicz, Ursyn-Niemcewicz, Ursyn-Rusiecki, Urzelowski, Warsz, Warszawski, Warszewski, Węgrzynowicz, Wierciński, Wisimirski, Witanowski, Wojaczyński, Wojatyński, Wojcicki, Wolski, Wołmiński, Wołucki,[Woźnicki], Woźnieński, Wożnieński, Wojciński, Wójcicki, Wóycicki, Wóyciński, Wręcki, Wroczeński, Wrzelowski, Wszeborski, Wyszomierski, Wyszomirski, Zaborowski, Zackowski, Zacnolaski, Zaczek, Zaczkowski, Zaćwilichowski, Zaichowski, Zakaszewski, Załuska, Załuski, Zawada, Zawadowski, Zdembiński, Zdębiński, Zdrzalik, Zdziechowski, Zegrzda, Zegzdra, Zelasowski, Ziemacki, Ziemak, Zołędowski, Żelaskowski, Żelazkowski, Żelazo, Żelazowski, Żelichliński, Żołędowski, Żołękowski, Żwan

Miasta

Ponadto herbem tym podpisuje się wiele miast w Polsce, między innymi: Sawin, Szczekocin, Przysucha, Kętrzyn, Radzyń Podlaski, Adamów, Chełm, Łuków, Węgrów, Kościerzyna, Goniądz, Przemyśl, Rawicz, Tomaszów Mazowiecki, Ożarów, Ożarów Mazowiecki i Margonin

Lech

Jeśli ktoś pragnie zapoznać się dokładnie z historią rodu Rawitów do XV wieku, polecam prace dr. Jana Wroniszewskiego z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu:
1. Ród Rawiczów. Warszowice i Grotowice, Toruń 1992
2. Ród Rawiczów. Współrodowcy Warszowiców i Grotowiców. Toruń 1994.
Właśnie dr. Wroniszewski zwrócił uwagę na Ścibora de Niepiekły i jego synów. Zauważył, że synowie nosili imiona spotykane jedynie wśród Rawitów: Grot, Warsz, Prandota. (Prandota występuje również u Odrowążów - jest nawet błogosławiony Prandota). Stąd właśnie wiemy jaki herb mieli nasi przodkowie. (Nie ma ani jednego dokumentu gdzie nazwisko Niepiekło jest związane z herbem Rawa).
Potwierdziłem to w trakcie swoich poszukiwań stwierdzając, że dziedzice wsi Niepiekły (Niepiekła) w Ziemi Zakroczymskiej byli na początku XV wieku związani bliskimi więzami rodzinnymi z dziedzicami Załusek. A z Załusek zachowały się z tego okresu dokumenty z tym właśnie herbem.
Prace Jana Wroniszewskiego można znaleźć w bibliotekach naukowych. W Warszawie w: Bibliotece Narodowej, Bibliotece m.st. Warszawy, Uniwersyteckiej. Szukać ich trzeba w katalogach wydawnictw periodycznych (czasopism).

Lech

Jeśli ktoś chce się dowiedzieć co było wcześniej niech wejdzie na [link widoczny dla zalogowanych]

Lech

Dla amatorów wycieczek:
[link widoczny dla zalogowanych]